محمدرضا بلوردی/  ایده تشکیل نیروی نظامی متحد عربی قدمتی فراتر از تحولات اخیر منطقه خاورمیانه دارد و به دوره پس از جنگ جهانی دوم بازمی‌گردد؛ زمانی که برخی از کشورهای عربی توانستند به استقلال برسند و متوجه شدند که با برخی از تهدیدهای داخلی و خارجی مواجه هستند. با این حال روند تحولات سال‌های اخیر در منطقه غرب آسیا به گونه‌ای بوده است که برخی از کشورهای عربی به منظور مقابله با تهدیدهایی چون گروه‌های مسلح تندرو و مشخصاً گروه داعش و نیز مقابله با آنچه خطر افزایش نفوذ منطقه‌ای جمهوری اسلامی می‌نامند، در تکاپوی ایجاد یک نیروی نظامی عربی هستند.

تحولات موسوم به بهار عربی»، رژیم‌های پادشاهی عربی را که از این تحولات جان سالم به در برده بودند، با نگرانی‌های امنیتی مواجه کرد و این کشورها را برآن داشت تا در اواخر سال 2013 پروژه دفاع مشترکی را مطرح کنند که کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس، اردن و مغرب را شامل می‌شد. اما اختلافات داخلی بین کشورهای حوزه خلیج‌فارس بر سر موضوع اخوان‌المسلمین و تردیدهای اردن و مغرب سبب شد این پروژه راه به جایی نبرد. با وجود این در آوریل سال 2015 دوباره اتحادیه عرب درباره ایجاد یک نیروی مشترک علیه چالش‌های امنیتی بیانیه‌ای صادر کرد که کشورهایی چون؛ سوریه، عراق و لبنان را دربرنمی‌گرفت و می‌توان گفت که به واسطه نپذیرفتن کشورهای عرب نزدیک به ایران، این نیرو شکلی عربی و سنی داشت. این درحالی است که در جریان دیداری که مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا در سپتامبر گذشته با وزیران خارجه برخی از کشورهای عربی داشت، دوباره درباره موضوع ایجاد ناتوی عربی بحث شد.

اکنون با توجه به تحولات اخیر منطقه و به طور مشخص تحولات سوریه و اعلام آمریکا مبنی بر قصد آن برای خروج از این کشور، این پرسش مطرح است که با تأسیس نیرویی تحت عنوان ناتوی عربی، چه نقشی برای این نیرو در سوریه می‌توان متصور بود؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت، به نظر می‌رسد نقش ناتوی عربی در سوریه در چارچوب محدود کردن نفوذ ایران و با هدف کلی ایجاد موازنه در مقابل نفوذ ایران در عراق و سوریه است. در واقع، براساس طرحی که آمریکایی‌ها در سوریه دنبال می‌کنند، هریک از قدرت‌های منطقه نقشی را برای تحقق هدف فوق ایفا می‌کنند؛ به نحوی که این اجازه به ترکیه داده می‌شود تا در مناطقی از سوریه که نزدیک به مرزهای ترکیه می‌باشد و مناطقی از منبج و تل‌الابیض نیرو داشته باشد، همچنان‌که به ناتوی عربی اجازه داده می‌شود در پایگاه‌های اکف» و التنف» و نیز در پایگاه الاسد» در عراق و برخی از پایگاه‌های نزدیک مرزهای عراق و سوریه فعالیت داشته باشند، تا هم از قدرت گرفتن دوباره داعش جلوگیری شود و هم به اصطلاح با نفوذ ایران مقابله شود. 

البته، این نکته را هم باید مد نظر داشت که مباحثی چون حضور قانونی ایران در سوریه‌ـ که با درخواست دولت دمشق در سوریه فعالیت می‌کند‌ـ و پابرجا بودن نیروهای تهدیدکننده امنیت منطقه، سبب شده است تا آمریکا به دنبال محدود کردن نفوذ ایران و نه پایان دادن به آن در سوریه باشد. 

پایان سخن اینکه؛ دولت کنونی آمریکا به دنبال تقسیم هزینه‌ها و ایجاد ائتلاف‌های منطقه‌ای است و نقشی که برای ایجاد نیرویی تحت عنوان ناتوی عربی در نظر گرفته شده نیز در همین چارچوب است.